Đo sáng?

[vietis]

Vietis mở topic này mong muốn mọi người cùng thảo luận và trao đổi kinh nghiệm về các cách đo sáng và dụng cụ đo sáng phù hợp. Xin được trình bầy như sau:
- Rất nhiều Bác đã dùng máy phim, một số Bác mới dùng... khi đi offline cùng nhau có Bác dùng đo sáng rời (Sekonic... chẳng hạn), có Bác dùng máy Digital để đo sáng rồi mới thiết lập thông số cho máy phim chụp, có Bác thiết lập thông số bằng "niềm tin". Đương nhiên đo sáng khác nhau thì độ đúng sáng của các bức ảnh cũng khác nhau.
- Bản thân Vietis cũng nhiều lần chụp với các loại máy khác nhau thấy việc đo đúng sáng cũng là 1 vấn đề rất đáng lưu tâm và cần học hỏi. Chẳng hạn:
*. Ánh sáng khi đo cùng 1 máy ảnh, cùng 1 thời điểm, nhưng với các loại ống kính khác nhau sẽ có thông số lệch nhau (vd: 70-200mm f4 với 50mm f1.4, 17-35mm ...) tuy không nhiều nhưng nhiều khi +/- 1stop cũng là vấn đề (nhất là trong trường hợp chụp các vùng có độ chênh sáng lớn mà muốn chụp cả 2: trời mây, núi, và ruộng đồng vào lúc ánh nắng chiều...)
*. Ánh sáng được đo bởi các loại máy ảnh khác nhau sẽ có thông số khác nhau....??? Chẳng hạn đang chơi máy phim 35 chuyển lên MF hoặc LF thì việc thiết lập thông số cho máy cũng không đơn giản. (Đương nhiên phải tốn kém phim và thời gian để kiểm chứng sự đồng bộ giữa các thiết bị đo sáng với ảnh thực sự sau khi đã được in ấn)
*. Ánh sáng được đo bằng thiết bị cầm tay khác thông số với máy SLR (cả Digital lẫn các máy phim có đo sáng tạm gọi là tốt).... (dựa trên thông số các thiết bị mà Vietis kiểm chứng: Sekonic 308, EOS20D, EOSD30, EOS1N...)

Vậy theo các Bác thì nên dùng thiết bị gì cho tình huống nào là phù hợp và các tình huống mà các Bác đã bị "mắc phải", xin được chia xẻ để mọi người được cùng học hỏi.

Riêng cá nhân Vietis thường dùng là khi chụp tối thì dùng Sekonic để kiểm tra đèn flash, còn ban ngày thì dùng bìa xám hoặc dùng "niềm tin f16" để đo cho máy phim, còn ánh sáng "kỳ quặc" - hỗn độn thì chưa có nhiều kinh nghiệm =>
dùng 20D cho an toàn!

Hy vọng nhận được các ý kiến đóng góp của các Bác!

Vietis.

[7 búa]

Kinh nghiệm của em là:

- Dùng đo sáng rời là tiện nhất: bấm 1 phát là có kết quả rồi + 2 kiểu đo sáng tới và phàn xạ. Nhược điểm là tốn kém.

- Dùng máy DSLR/SLR để đo sáng : kiểu này tiết kiệm, chính xác ( khi dùng dslr check histogram ) nhưng bất tiện do mang vác nặng nề.

- Đo sáng bằng niềm tin : tiện lợi nhất, khỏi phải mang cái gì, có điều không chính xác lắm, chụp film âm bản hay chụp quen một số tình huống thì cũng ổn .

[FloraAtDawn]

hi vietis, lâu ngày quá, anh vẫn khỏe chứ

cho em hỏi ké với nhen, chụp cảnh ( thành phố, tòa nhà lớn ... ) ban đêm thì chỉnh tốc độ dựa vô niềm tin phải không, vì coi nhiều hình chụp cảnh đêm rất đẹp thì tốc độ búa xua hết, từ 1/2 cho đến 10s, vậy ngoài cảm giác về ánh sáng ra còn có nguyên tắc hay là cái gì không ? chụp mặt trăng ( cứ cho là tròn và thời tiết tốt, khi trăng mới lên cho đến góc khoảng 50-60o ) thì sao ?

chụp cảnh 2 vùng sáng tối đúng là khổ thiệt, cũng may phim nói như anh Toại là " có cái range rất tốt, hơn Dcam nhiều " nên nếu đo sáng hợp lý em thấy chỉ cần chỉnh thêm chút là nhìn sướng rồi, cũng có thể em chưa gặp cảnh chênh lệch quá lớn hehe

em cũng có cái máy đo sáng là PnS SonyT3 nè :banana: :devil: nó có histogram đàng hoàng à nghe

[kissssss]

Tui toàn đo sáng bằng niềm tin dù có vài cái cùi bắp (đo sáng cổ lổ xỉ nhưng cũng tương đối chính xác trong điều kiện 5h-17h). Tui đồng ý với 7búa là đo sáng bằng dslr chính xác, máy dslr có nhiều công nghệ mới tích hợp nên chuyện đo sáng khỏi phải bàn. Tuy nhiên film có range sáng rộng là film slide, chứ film neg thì thua, máy dslr tự động sẽ cân bằng trắng tốt khi các bác lia máy tới chủ đề cần shot, film thì tự cân bằng trắng đòi khỏi kinh nghiệm nhiều nên khó chụp ra ảnh vừa ý với các điều kiện sáng khó chịu. Chủ yếu thì lúc đầu tui tự xem mấy cái hướng dẫn nhỏ về luật f16... tới giờ thì chụp ít khi bị lỗi phơi sáng, chỉ ngại một vài trường hợp thôi...

Ngoài ra cũng phải nói rõ...không phải cứ đủ sáng là đẹp :), không phải cứ rõ nét là đẹp... tùy mình cảm nhận... thế nào là đẹp.. mà thôi... không tin thì đi xem triển lãm mấy cái ảnh của mấy nhiếp ảnh gia xem :)...

Chúc các bác bắt đầu chơi film... đủ tự tin :)

[trauvang]

Bác Kiss,


. Tuy nhiên film có range sáng rộng là film slide, chứ film neg thì thua,


Hình như là bác nhầm vì thực tế nó ngược lại ạ,



máy dslr tự động sẽ cân bằng trắng tốt khi các bác lia máy tới chủ đề cần shot, film thì tự cân bằng trắng đòi khỏi kinh nghiệm nhiều nên khó chụp ra ảnh vừa ý với các điều kiện sáng khó chịu.


Việc đo sáng và cân bằng trắng (WB - White balance) là hai vấn đề hoàn toàn khác nhau ạ.

Thân,

Trauvang.

[kissssss]

@trauvang: bác nói đúng.

Nhưng để tui nói về cảm nhận khi dùng film slide và neg. Trước đây thì tui toàn dùng neg, vài bác bạn bảo film neg có thể cho sai biệt +-2 khẩu, lab sẽ nâng hoặc hạ thời gian rọi ảnh để cố gắng cứu bức ảnh cho gần đúng sáng. Ngoại trừ trường hợp người chụp cảm thấy mình chụp dư hoặc thiếu sáng (do chủ quan hay khách quan) và báo cho lab để họ nâng hạ thời gian tráng film. Đối với film slide thì tui mới làm quen vài tháng gần đây thôi, trước đây có bác cũng bảo tui là film slide có range phơi sáng hẹp hơn neg, chỉ cho sai biệt +-0.5 khẩu gì đó... mà chụp film thì tui ít dùng mấy dụng cụ đo sáng, chủ yếu là do cảm giác là chính... giờ dùng slide bằng cảm giác đó, màu mè ra cũng đẹp, cũng đủ sáng cho nên thấy dùng film slide cũng dễ không khó. Mà chụp sai khẩu tí cũng ra nét này nét nọ cho nên cứ nghĩ là do range film slide cũng không hẹp cho lắm. Thiệt ra là range phơi sáng nó khác range màu. Range màu của film slide rộng hơn neg, nên film slide sẽ cho hình chi tiết về màu hơn film neg.

Còn về cân bằng trắng. Quả là cân bằng trắng và đo sáng khác nhau. Tuy nhiên điều tôi muốn đề cập là cái hình chụp ra nó như thế nào khi dùng dslr hay máy film, các bác lia máy để dslr đo sáng, nếu trong nhà và đèn neon thường sẽ thấy ảnh ám xanh dương, dùng cân bằng trắng thì sẽ có ảnh với ánh sáng như mắt thấy, trong khi dùng máy film thì phải có filter này nọ, rồi phải đo nhiệt độ màu này nọ nữa, mà chưa biết hình sẽ ra sao? :) Nhanh hơn và tiện hơn, chắc chắn có điều kiện tốt hơn để có ảnh đẹp, ngoại trừ trình độ người chụp.

[trauvang]

Đọc lại thấy bác Vietis có vẻ confuse về kĩ thuật đo sáng quá, VNPhoto đã có bài phân tích khá rõ về đo sáng (hình như của bác At thì phải) nhưng em kiếm k0 ra. Em xin lược lại mấy cái kiến thức căn bản đó một cách ngắn gọn nhất có thể.



Khi nói đến đo sáng người ta thường nhắc tới hai phương pháp đo là:



Incident light vs Reflected light

http://www.vnphoto.net/data/p9/559_tut_metering_diag1_8103.jpg

Từ hình trên ta thấy: Incident light là ánh sáng chiếu tới subject và Reflected light là ánh sáng phản chiếu từ subject đến camera.

1. Incident light meter là phương pháp đo sáng chính xác nhất vì nó đo cường độ ánh sáng thực tế mà subject nhận được. Tuy nhiên hạn chế của phương pháp này là nhiều khi ta k0 thể tiếp cận được subject như trèo lên ngọn cây hay bơi ra biển để đo sáng.

2. Reflected light meter rẻ tiền và tiện lợi nhưng nó hoạt động như thế nào?

- Hầu như mọi đối tượng ta chụp đều k0 có khả năng tự phát sáng mà chỉ phản xạ lại một phần ánh sáng nó nhận được mà thôi. Giữa trưa nắng ta có thể nhìn mọi vật bình thường nhưng k0 thể nhìn thẳng mặt trời vì đó là incident light (cường độ phát sáng rất mạnh)

- Vật thể có kích thước, màu sắc, độ phẳng (bóng, nhẵn)... khác nhau thì có khả năng phản xạ ánh sáng khác nhau. Thực tế ta thấy màu đen phản xạ ánh sáng kém hơn màu trắng.

- Thế giới vốn muôn màu với các loại vật thể có khả năng phản xạ ánh sáng khác nhau, từ sự phức tạp đó người ta mới quy chuẩn lại thành cái gọi là Zone system. Zone system có 9 hay 10 zones gì đấy em k0 nhớ nhưng người ta lấy zone 05 làm chuẩn và người ta gọi nó là 18% Gray, nó có khả năng phản xạ lại 18% lượng ánh sáng mà nó nhận được.

- Mọi máy đo sáng reflected light đều k0 có khả năng như chúng ta nên k0 thể phân biệt được tính chất phản xạ của các vật thể, buộc chúng phải mặc định tất cả những gì nhìn thấy đều là zone 05. Nói một cách khác, mọi vật thể đều có khả năng phản xạ lại 18% lượng ánh sáng mà chúng nhận được. Từ sự ngu dốt này dẫn đến những kết quả đo sáng sai, và chỉ có kinh nghiệm của người cầm máy mới hòng điều chỉnh để có được những tấm ảnh đúng sáng trong mọi điều kiện ánh sáng mà thôi.

Giả sử trong một môi trường có điều kiện ánh sáng incident là 100.

+ Khi ta đo vào gray card sẽ có kết quả:

18% x 100 = 18

+ Khi ta đo vào tuyết trắng (giả thuyết là tuyết có khả năng phản xạ ánh sáng gấp đôi gray card). Ta có:

36% x100 = 36

Kết luận:

Với cùng một điều kiện ánh sáng thì chỉ có thể có 01 kết quả đo sáng, và điều này incident light meter làm được. Tuy nhiên khi đo bằng reflected light meter như ví dụ trên thi nó cho ra 02 kết quả. Thực tế tuyết màu trắng nên phản xạ ánh sáng mạnh chứ k0 phải cường độ ánh sáng ở đó mạnh, bạn đo sáng đoán nhầm nên đã kép khẩu giảm tốc theo kết quả mà bạn í đo được => thiếu sáng. Điều này cũng lí giải tại sao khi chụp tuyết hay các vật quá sáng thì ảnh thường bị tối và người ta phải bù sáng khi chụp.

Em viết vội nên hơi bị lộn xộn và thiếu ảnh minh họa. Tuy nhiên khi hiểu được bản chất của việc đo sáng thì nó sẽ giúp mọi người tự tìm ra được câu trả lời cho các tình huống mình gặp.

Về vấn đề đo sáng các bác có thể tham khảo thêm tại đây:

http://www.cambridgeincolour.com/tutorials/camera-metering.htm


Thân,

Trauvang.

[7 búa]

Thực ra đo sáng kiểu nào cũng phải gia giảm, tùy cách mình muốn chủ thể sẽ ra thế nào. Cái này nhìn chung chụp nhiều sẽ quen.

Còn về film, film âm bản có dải sáng 10-11 stops, nhưng khi rửa ảnh hay scan, ta chỉ lấy 5-6/10-11 stops đấy thôi. Nếu ảnh lấy hết cả toàn dải sẽ rất là mù mờ do khả năng hiển thị có giới hạn của media ( giấy in, màn hình ). VD, khi ta chụp đúng sáng ta sẽ lấy từ 3 đến 8 ; chụp thiếu sáng 2 stops thì ta vẫn có thể lấy từ 1 đến 6, chụp dư sáng 3 stops ta vẫn có thể lấy từ 6 đến 11 mà chất lượng vẫn không suy giảm nhiều lắm ( chụp thiếu sáng sẽ giảm nhiều hơn chụp dư sáng) . Với film dương bản thì ta không làm như vậy được.

[11002]

hi vietis, lâu ngày quá, anh vẫn khỏe chứ

cho em hỏi ké với nhen, chụp cảnh ( thành phố, tòa nhà lớn ... ) ban đêm thì chỉnh tốc độ dựa vô niềm tin phải không, vì coi nhiều hình chụp cảnh đêm rất đẹp thì tốc độ búa xua hết, từ 1/2 cho đến 10s, vậy ngoài cảm giác về ánh sáng ra còn có nguyên tắc hay là cái gì không ? chụp mặt trăng ( cứ cho là tròn và thời tiết tốt, khi trăng mới lên cho đến góc khoảng 50-60o ) thì sao ?

@ Đông: Cảnh đêm và có đèn xe hơi, xe môtô + đèn của các tòa nhà nhưng không sáng quá (như đèn chiếu tại nhà hát lớn Nha Trang là hơi sáng) thì set 30s khẩu f/16, chụp lúc chạng vạng tối thì 30s f/22. Mặt trăng chụp thẳng thì 1/125s f/8 hoặc f/11. Mượn cái DSLR đo sáng là có thông số ngay mà, nhưng chụp đêm phải gia giảm từ 2-5EV :9:
Chụp đêm, xem thêm ở đây, tranh luận ghê lắm, có cả 1 TV chụp rất oach là bác Jundat nữa.:
http://www.zidean.com/forums/24/7312/?highlight=Ch%E1%BB%A5p+%C4%91%C3%AAm

[FloraAtDawn]

cảm ơn anh Toại, bây giờ em tìm một cái gì đó thiệt cao để leo lên thử hehe

với lại chụp đêm thấy có nhiều góc độ, chụp tòa nhà - đường phố gần, hoặc chụp toàn cảnh từ xa ... còn chụp cảnh có trăng nữa, bữa thử để f8 - 1s chụp trăng tròn sau cây dừa kết quả là trăng cháy nát bét

nếu đo sáng thì đo ( Spot ) vô chỗ nào nguồn sáng ( theo mình cảm nhận ) mạnh nhứt phải không à

--


http://vnphoto.net/forums/showthread.php?t=3033&highlight=k%E1%BB%B7+thu%E1%BA%ADt+ch%E1%BB%A5p+%E 1%BA%A3nh+%C4%91%C3%AAm

từ link a Toại đưa có đc link này khá hay về đo sáng chụp đêm

[7 búa]

Đo sáng vào chỗ sáng nhất ngoài nguồn sáng ( kế bên nguồn sáng hoặc đâu đó ) rồi + thêm 2.5-3 EV . Nguyên tắc chung là vậy nhưng tùy theo trường hợp , cảm nhận cá nhân mà ta gia giảm cho phù hợp.

[vietis]

@FloraAtDawn: Vietis khỏe.
@7bua
@Kissssss
@Trauvang
@11002
Cảm ơn các Bác đã ghé thăm đọc bài và chia xẻ kinh nghiệm!

Về lý thuyết đo sáng thì Vietis đã đọc ở các bài viết khác nhau rồi, thực tế Vietis đã sử dụng cả 2 thiết bị đo sáng trực tiếp và gián tiếp.

Vietis muốn bàn bạc và học hỏi thêm từ các Bác kinh nghiệm thực tế mà các Bác chụp phim nhiều đã trải qua để bớt đi sự tốn kém thử nghiệm cho các thành viên mới sử dụng, hoặc chuyển đổi các dòng máy phim 35mm - MF -LF ...

Chẳng hạn: Khi chụp phim negative Vietis thường giảm 1/2 -1/3 stop so với thông số của 20D để phim có mầu sắc đậm thêm. Đo sáng Sekonic 308 sau khi đo xong thì +1 stop...
Các loại phim khác nhau sẽ phải thiết lập thông số chụp khác nhau (cái này nếu thử nghiệm hết tất cả các loại phim sẽ rất tốn kém, nên thành thực muốn các Bác chia xẻ kinh nghiệm: Fuji Velvia, Provia,... Kodak...; phim slide và negative)

Các Bác có bàn đến đo sáng bằng máy DSL là dùng máy đo chụp thử rồi kiểm tra dải phổ đúng sáng hay không rồi thiết lập thông số chụp cho máy phim. Trong thực tế Vietis thấy việc đo sáng này nếu sử dụng tương đương cho máy phim thì phim rửa ra đa phần hơi thiếu sáng (đo sáng với 20D rồi chụp bằng Praktica-) -> Có phải chăng ISO của Digital nhậy sáng hơn ISO trên phim?

Gần đây (đã 3 tháng) Vietis dây dưa với MF và đã chụp 1 số cuộn với Mamiya 645 và RB Pro (máy của bạn mình vì Vietis muốn mua 1 chiếc MF tốt giá cả hợp lý) và có 1 số cảm nhận (chưa kiểm chứng độ chính xác): Cùng tiêu cự (khác ống kính), cùng phim 120, chụp cùng thời điểm, đo sáng cầm tay nhưng ảnh chụp từ RB cho kết quả sáng hơn là ảnh chụp từ 645, theo suy đoán của Vietis thì ống kính RB đường kính lớn hơn lên độ nhạy ánh sáng sẽ tốt hơn???

[7 búa]

Bác vietis,

- 20D ISO nhạy hơn tiêu chuẩn 1/3 stop , nên đo trên 20D rồi chụp sẽ thấy tối 1 chút.

- Các body cơ toàn bộ như mamiya RB67 hay có vấn đề shutter nhảy không chính xác, nhất là ở tốc độ cao. Thời gian sử dụng càng nhiều càng hay gặp vấn đề này. Cho nên dễ dẫn đến ảnh chụp từ RB67 sáng hơn các máy khác.

- Thường chụp film dương bản, giảm 1/3-1/2 stop để hình có saturation cao hơn, thích hợp với ảnh phong cảnh. Còn film âm bản em chưa nghe vụ đó , àm film âm bản để tối sẽ rất là mù mờ :D

Em thì đo sáng bằng niềm tin + 400D + 1 cái đo sáng solar powered hiệu gossen . Niềm tin thì lúc đực lúc cái, 400D thì lười lấy ra, chủ yếu dùng cái Gossen. Mà dạo này cái Gossen đấy nó tậm tịt mãi, em đang định mua 1 cái PnS để làm đo sáng . He he

[vietis]

- Thường chụp film dương bản, giảm 1/3-1/2 stop để hình có saturation cao hơn, thích hợp với ảnh phong cảnh. Còn film âm bản em chưa nghe vụ đó , àm film âm bản để tối sẽ rất là mù mờ :D

Cảm ơn 7 búa đã nhiệt tình góp ý, :25:
Vietis đã sửa lại cho đúng ý là: "Khi chụp phim negative Vietis thường giảm 1/2 -1/3 stop so với thông số đo bằng 20D"

[kakalot]

Đo sáng có 2 kiểu là Incident và reflected như bác trauvang đã kể trên. Còn các kiểu khác mà các bác hay nghe nói đến như spot, CW... thực ra đều là reflected mà thôi. Còn chuyện đo sáng bằng niềm tin em nghĩ chỉ có giá trị với film 35 và 1 chút MF thôi. Chả ai đo sáng bằng niềm tin với LF là điều chắc chắn.

Để thực sự hiểu về nguyên tắc đo sáng 1 cách khoa học bác nên tìm đọc về "Place and fall" và "zone system". Cả 2 cái đều có rất nhiều tài liệu trên mạng.

http://books.google.com/books?id=BiUII3SkrEkC&dq=place+and+fall+zone+system&source=gbs_summary_s&cad=0

[jazz]

Em thấy topic này rất hay, em vỡ ra nhiều nhưng có một số chỗ chưa biết và còn mắc, em nhờ các bác chỉ hộ:

* em ko hiểu niềm tin f16 là như thế nào... :D
* Nếu em dùng máy PnS của Canon thì khi chụp phim âm thì có cần bù hay giảm EV ko ah, nếu bù trừ EV hay khẩu thì khoảng bao nhiêu?
* Em chụp cái medium của Polaroid Pathfinder chế lắp back Mamya 6x9 và chụp bellows máy film 35mm (chụp macro) thì khi di chuyển ống kính gần xa back thì khoảng cách khác nhau, em nghĩ cường độ ánh sáng sẽ phải khác nhau => em ko biết đo sáng thế nào cho chuẩn. Nếu có công thức hay kinh nghiệm gì để đo sáng các bác chỉ em với...chứ thử film 120 thì chát quá!:25:

[xichlo]

Vừa mới order quả The Practical Zone System: for Film and Digital Photography 4th edition mà Kakalot đưa. Chắc hết summer mới đọc xong quyển này. :)

Em chụp toàn để Av, đo sáng bằng external light meter cũng để Av. Để máy nó làm hết mình tập trung sáng tác.:chair:

XL

[kakalot]

Em thấy topic này rất hay, em vỡ ra nhiều nhưng có một số chỗ chưa biết và còn mắc, em nhờ các bác chỉ hộ:

* Em chụp cái medium của Polaroid Pathfinder chế lắp back Mamya 6x9 và chụp bellows máy film 35mm (chụp macro) thì khi di chuyển ống kính gần xa back thì khoảng cách khác nhau, em nghĩ cường độ ánh sáng sẽ phải khác nhau => em ko biết đo sáng thế nào cho chuẩn. Nếu có công thức hay kinh nghiệm gì để đo sáng các bác chỉ em với...chứ thử film 120 thì chát quá!:25:

Cái này gọi là bellow factor bác ạ. Khi mà khoảng cách giữa lens và film càng tăng thì độ chiếu sáng của film càng giảm. Giống như bác cầm 1 cái đèn chiếu vào sách. Khi đèn càng xa thì sách càng tối.


http://farm4.static.flickr.com/3212/2596025232_d82933cfee_o.png



VD bác dùng lens 100mm. Khoảng cách giữa lens và film là 180mm. Khi đấy bellow factor sẽ là 3.2 và bác sẽ phải thêm vào 1.7 stop so với giá trị của đo sáng thông báo khi bác dùng đo sáng ngoài.